Pędraki

Jeśli podczas wiosennego przekopywania ziemi natknąłeś się na małe, białawo-żółte lub szaro-białe larwy, to najprawdopodobniej natrafiłeś na pędraki, które zadomowiły się w Twoim ogrodzie. Obumarłe fragmenty trawnika, które pojawiają się późnym latem i jesienią, także są wyraźnym sygnałem obecności pędraków. Czasami zdarza się, że fragmenty trawnika można oderwać od ziemi niczym perukę, ponieważ odcięte korzenie nie utrzymują już darni w podłożu. Dzieje się tak, ponieważ pędraki żywią się korzeniami różnych roślin – w tym także trawy, co jest prawdziwą zmorą dla wielu ogrodników.

Termin „pędraki” odnosi się do larw różnych gatunków chrząszczy. Warto jednak wiedzieć, że istnieją między nimi pewne różnice. Podczas gdy niektóre z nich są pożyteczne i powinny być chronione, inne są natomiast prawdziwym koszmarem dla amatorów ogrodnictwa.

Zanim podejmiesz jakiekolwiek działania, powinieneś najpierw ustalić, z jakim gatunkiem masz do czynienia. Jednak jednoznaczna identyfikacja na pierwszy rzut oka jest często praktycznie niemożliwa, ponieważ larwy różnych chrząszczy są do siebie bardzo podobne – mają białawy korpus i pomarańczową głowę. Przy ich rozróżnianiu można wziąć pod uwagę jedynie wielkość, sposób poruszania się oraz miejsce występowania.

Które pędraki są pożyteczne?

Jeśli znalazłeś np. szaro-białe pędraki w kompoście lub na rozkładającym się drewnie, możesz być spokojny – masz w ogrodzie pracowitych sprzymierzeńców. Larwy kruszczycy i rohatyńca nosorożca pomagają bowiem w rozkładzie martwych części roślin. Larwy rohatyńca nosorożca można łatwo rozpoznać po ich dużych rozmiarach – osiągają od 7 do 12 cm długości i są znacznie większe od innych larw. Z kolei larwy kruszczycy są o połowę mniejsze i można je najłatwiej rozpoznać po tym, że na gładkiej powierzchni (np. na tarasie) rozciągają się i poruszają na plecach.

Które pędraki są szkodliwe?

Jeśli masz na trawniku gołe plamy lub uschnięte kwiaty, albo podczas przekopywania gleby natknąłeś się na białawe larwy chrząszczy, to najprawdopodobniej masz do czynienia ze szkodnikami. Mogą one również występować w warzywniku lub rabatach kwiatowych, gdzie wyrządzają znaczne szkody. Do gatunków, które żyją w glebie i z upodobaniem odżywiają się korzeniami roślin, należą larwy chrabąszcza majowego, guniaka czerwczyka oraz ogrodnicy niszczylistki. To właśnie przez nie powstają obszary trawnika pozbawione trawy oraz usychające rośliny. W naszej strefie klimatycznej najczęściej występują właśnie te trzy główne gatunki szkodników.

1. Guniak czerwczyk

Guniak czerwczyk, zwany również chrząszczem czerwcowym, jest aktywny nocą i osiąga długość około 2 cm. Ma niepozorną brązowo-żółtą barwę, przez co łatwo go przeoczyć. Latem samica składa około 30–40 jaj w glebie, z których po około trzech tygodniach wylęgają się larwy.

Larwy te mają jasne, lekko żółtawe ciało, a ich charakterystyczna rudo-brązowa głowa wyraźnie kontrastuje z resztą ciała. W zależności od warunków pogodowych ich rozwój trwa od dwóch do trzech lat. W tym czasie pędraki żyją w glebie, gdzie odżywiają się korzeniami roślin – przy dużej liczebności mogą zniszczyć całe połacie trawnika lub warzywnika.

2. Chrabąszcz majowy

Nie tylko larwy guniaka czerwczyka mogą być groźne – również pędraki chrabąszcza majowego mogą stanowić poważny problem w ogrodzie. Samica chrabąszcza majowego składa swoje jaja – nawet do 100 sztuk – na głębokości około pół metra pod powierzchnią gleby. Po kilku tygodniach wykluwają się szaro-białe larwy z pomarańczowo-czerwoną głową, które w trakcie swojego rozwoju mogą osiągnąć długość do 5 cm. Ich larwalny etap trwa od trzech do pięciu lat, podczas których żywią się korzeniami drzew liściastych, roślin warzywnych oraz krzewów owocowych.
Po przeobrażeniu chrabąszcze majowe nadal pozostają szkodnikami, ale skupiają się na liściach drzew liściastych zamiast na korzeniach. Te około 3-centymetrowe owady są aktywne nocą i najczęściej można je spotkać o zmierzchu.

3. Ogrodnica niszczylistka

Ogrodnica niszczylistka osiąga wielkość około 1 cm. Podczas gdy pokrywy jej skrzydeł mają niepozorny brązowy kolor, reszta ciała połyskuje metalicznym, czarno-zielonym odcieniem. Te aktywne w ciągu dnia chrząszcze można często spotkać na łąkach, polach lub skrajach lasów, gdzie żerują na liściach różnych drzew liściastych, krzewów różanych oraz drzew owocowych.
W stadium larwalnym – samica chrząszcza może złożyć w ziemi około 40 do 50 jaj – odżywiają się one głównie korzeniami traw, niszcząc całe trawniki, co czyni je jednymi z najbardziej uciążliwych szkodników w ogrodzie.

Ze względu na swój szarawo-biały korpus i czerwoną głowę przypominają larwy innych chrząszczy. Jednak czas, który owady spędzają w stadium larwalnym, jest wyraźnie krótszy. Po wykluciu się latem larwy chrząszcza żerują na korzeniach trawy, aż do jesieni, kiedy przygotowują się do zimowania. Wczesną wiosną przepoczwarzają się, a w maju ostatecznie wychodzą z ziemi jako dorosłe chrząszcze.

Wyraźną oznaką ich obecności są ślady żerowania i wygryzione krawędzie liści brzozy, dębu, leszczyny, wiśni lub róży w maju i czerwcu, a także nagie, obumarłe fragmenty trawnika, które pojawiają się końca lipca do początku października i można je bez problemu podnieść.

Kolejnym szkodnikiem, który stopniowo rozprzestrzenia się w Europie, jest popilia japońska. Owad pochodzi on z Azji i prawdopodobnie został zawleczony do Europy wraz z towarem dostarczanym statkami, ciężarówkami lub samochodami. Dotychczas popilię japońską zaobserwowano we Włoszech i Szwajcarii, jednak w listopadzie 2021 roku oficjalnie potwierdzono obecność pierwszego żywego owada także w Niemczech.
Popilia japońska jest zaliczana do gatunków inwazyjnych. Podobnie jak inne larwy chrząszczy, także pędraki popilii japońskiej odżywiają się korzeniami traw, niszcząc w ten sposób trawniki i łąki. Także dorosły owad stanowi poważne zagrożenie. Niewiele roślin jest przy nim bezpiecznych – lilak, klon, dąb, aster, jabłoń, buk, a także kukurydza i ziemniaki należą do jego ulubionych źródeł pożywienia. Nic więc dziwnego, że ogrodnicy tak się go obawiają.
Pod względem wyglądu popilia japońska przypomina ogrodnicę niszczylistkę – podobnie jak ona ma brązowe pokrywy skrzydeł i błyszczący korpus o zielonym połysku. Jednak popilie japońskie są nieco mniejsze i, w przeciwieństwie do ogrodnic niszczylistek mają białe kępki włosków na odwłoku. Ponadto popilia w sytuacji zagrożenia odsuwa jedną parę nóg na bok. Jeśli zauważysz ten gatunek w swoim ogrodzie, warto spróbować go złapać i zrobić zdjęcie, które można przesłać do lokalnej instytucji wyspecjalizowanej w ochronie roślin.

Jeśli larwy lub chrząszcze pojawiają się w ogrodzie tylko sporadycznie, zwykle pozostają niezauważone, ponieważ szkody są niewielkie. Dopiero w przypadku zaburzenia równowagi ekologicznej dochodzi do większych strat. Gdy chrząszcze występują w większych ilościach, mogą całkowicie ogołocić drzewa z liści lub pozbawić rośliny korzeni. Jeśli podczas przekopywania ziemi zauważysz dużą liczbę larw lub zwiększoną ilość śladów żerowania na liściach latem, należy zachować czujność. Do zwalczania pędraków można użyć specjalnych pułapek feromonowych, które przyciągają dorosłe chrząszcze. Jeżeli larwy zdążyły się już zadomowić w glebie, można się ich pozbyć za pomocą specjalnych nicieni z gatunku Heterorhabditis bacteriophora. Są one szczególnie skuteczne w zwalczaniu larw w trawnikach. Optymalny czas wprowadzenia nicieni zależy od warunków pogodowych i gatunku larw. Ważne jest, aby gleba była już nagrzana i ciągle wilgotna, ponieważ nicienie potrzebują wilgoci do poruszania się i przeżycia.

Można także ręcznie wykopać i zebrać larwy lub całkowicie usunąć warstwę gleby, zastępując ją nową, wysokiej jakości ziemią do sadzenia. Następnie warto zastosować kilka środków zapobiegawczych.

Aby uniknąć ponownego pojawienia się tych uciążliwych szkodników, warto podjąć działania zapobiegawcze. Środki te różnią się w zależności od miejsca występowania larw.

Pędraki w trawniku – jak uchronić przed nimi swoje rośliny?

Zdrowy, gęsty trawnik stanowi najlepszą ochronę przed larwami chrząszczy. Samice preferują ubytki i bardziej odsłonięte fragmenty trawnika, ponieważ mogą w nich składać jaja. Owady najchętniej wybierają suche, piaszczyste gleby. Aby im to uniemożliwić, należy jak najszybciej uzupełniać wszelkie ubytki w trawniku. Najlepiej sprawdzi się szybko kiełkująca mieszanka nasion trawy, np. COMPO Turbo Trawnik.
Regularne nawożenie i podlewanie trawnika również mają bardzo istotne znaczenie w zapobieganiu występowaniu larwom chrząszczy. Miejsca ogołocone z trawy pojawiają się właśnie dlatego, że trawnik przez dłuższy czas nie był podlewany i nawożony. Skutkiem jest osłabiona lub uschnięta trawa, która wprost zaprasza szkodniki do rozgoszczenia się. Wiosną warto zastosować wysokiej jakości nawóz długodziałający, który dostarcza roślinom składników odżywczych przez cztery miesiące. W październiku lub listopadzie zalecamy ostatnie nawożenie trawnika specjalnym nawozem jesiennym, który dzięki wysokiej zawartości potasu wzmacnia trawę na zimę.
Poprzez coroczne wertykulowanie trawnika można utrudnić larwom życie i jednocześnie poprawić kondycję trawy, ponieważ spulchniamy w ten sposób glebę i zapewniamy korzeniom trawy więcej tlenu. Dzięki tym środkom pędraki będą czuć się na trawniku mniej komfortowo, a murawa zachowa piękny wygląd przez długi czas bez konieczności zwalczania szkodników.!

Zapobieganie pojawianiu się pędraków w warzywniku

W warzywniku, już po zakończeniu zbiorów, można wywołać zamieszanie wśród larw chrząszczy poprzez dokładne przekopanie gleby jesienią. Również wiosną, przed ponownym sadzeniem roślin, warto raz jeszcze przekopać i spulchnić glebę. Można także odstraszyć larwy chrząszczy, sadząc pomiędzy innymi warzywami czosnek. Należy również regularnie sprawdzać, czy na liściach nie pojawiły się chrząszcze. Jeśli je zauważysz, możesz je albo zebrać ręcznie , albo ustawić pułapkę feromonową, aby ocenić, czy rzeczywiście doszło do inwazji szkodników. Rośliny bowiem bez większego problemu tolerują chrząszcze, o ile te występują jedynie w niewielkiej liczbie.

Zapobieganie pojawianiu się pędraków w rabatach kwiatowych

W przypadku rabat kwiatowych również pomocne jest regularne przekopywanie gleby, a także sadzenie roślin takich jak ostróżka czy pelargonie, których korzenie są trujące i mogą zapobiec nadmiernemu rozmnażaniu się larw.

W naturalnym ogrodzie Twoimi sprzymierzeńcami mogą okazać się jego dzicy mieszkańcy – zrelaksuj się i pozwól przyrodzie działać! Pędraki stanowią bowiem przysmak dla szpaków, wron, kretów, borsuków, jeży oraz nietoperzy. Jeśli trzymasz w ogrodzie kury, one również chętnie zjedzą świeże larwy chrząszczy. Z drugiej strony, duże zainteresowanie ptaków Twoim trawnikiem może wskazywać, że znajdują się w nim smaczne kąski. Ptaki nie są specjalnie delikatne podczas poszukiwania pożywienia i mogą przy okazji wydziobać nieco trawy, należy więc jak najszybciej uzupełnić te ubytki, aby uniemożliwić kolejnym chrząszczom składanie jaj. Najlepiej użyć do tego szybko kiełkującej mieszanki traw na dosiewkę.

Trzymamy za Ciebie kciuki!