- COMPO
- Porady
- Pielęgnacja roślin
- Podstawy
- Ziemia i kompost
- Pomiar odczynu pH gleby
Od gleby kwaśnej do zasadowej – jaki odczyn będzie odpowiedni dla poszczególnych roślin?
Pomiar odczynu pH gleby
Hortensje preferują kwaśne gleby, a wapnowanie trawnika utrudnia rozwój mchu – te i podobne informacje są już powszechnie znane pośród miłośników ogrodnictwa. Ale czy należy wapnować ogród co roku, nie mierząc wcześniej odczynu pH gleby? Nie jest dobry pomysł. Aby móc w sposób przemyślany wpływać na stosunek kwasów i zasad w glebie ogrodowej, potrzebna jest pewna wiedza. W tym artykule wyjaśniamy, za co odpowiada odczyn pH gleb ogrodowej, jak go zmierzyć i w jaki sposób go zmienić.
Spis treści
Jak odczyn pH wpływa na naszą glebę ogrodową?
Gleba kwaśna czy zasadowa – jakie konsekwencje dla roślin ma odczyn pH?
Optymalny odczyn pH gleby ogrodowej mieści się w przedziale od 6,0 do 7,0. W tym zakresie stosunek kwasów i zasad w glebie jest zrównoważony, a większość roślin ogrodowych i organizmów glebowych ma dobre warunki do rozwoju. Jeśli odczyn pH ulega zaburzeniu, ma to zwykle dwa negatywne skutki.
1. Przyswajalność składników odżywczych w glebie zależy od odczynu pH
Składniki odżywcze mogą występować w glebie w postaci rozpuszczonych soli, co sprawia, że są w łatwy sposób przyswajane przez rośliny. Jednak w zależności od odczynu pH poszczególne makro- i mikroelementy mogą wiązać się z cząstkami gleby. Jeśli odczyn pH jest nieodpowiedni, gleba może zawierać co prawda wszystkie niezbędne składniki odżywcze, ale rośliny nie będą w stanie ich przyswoić.
Można to zauważyć, jeśli pomimo intensywnego nawożenia rośliny rosną słabo lub wykazują deformacje. Na przykład azot, potas i wapń stają się trudne do przyswojenia dla roślin, gdy odczyn pH gleby jest zbyt niski. Z kolei gdy odczyn pH jest zbyt wysoki, mimo dużej ilości tych składników roślinom może brakować żelaza, manganu lub boru.
Jednak nadmierna dostępność niektórych składników odżywczych również może stanowić problem dla roślin. Na przykład rośliny rosnące na mocno kwaśnych glebach mają dostęp do dużych ilości aluminium. Efektem jest niebieskie zabarwienie hortensji ogrodowych, które rosną w kwaśnej glebie bogatej w aluminium. Zbyt duża ilość aluminium stanowi jednak zagrożenie dla zdrowia roślin, przez co w dłuższej perspektywie jedynie niewiele gatunków może przetrwać na takiej glebie.
Dbając o zrównoważony odczyn pH w glebie, wspierasz jej naturalne mechanizmy samoregulacji. Tylko wtedy gleba może udostępniać roślinom wszystkie dostępne w niej składniki odżywcze. Skrajne wartości nigdy nie są korzystne, co pokazuje nasza tabela. Jeśli jednak wystąpią, na pewno pojawią się też niedobory lub nadmiar poszczególnych makro- i mikroelementów.
2. Aktywność organizmów glebowych zależy od odczynu pH
Także aktywność organizmów glebowych jest uzależniona od odczynu pH. W kwaśnej glebie o niskim pH organizmy glebowe są mało aktywne. Aby zrozumieć konsekwencje tego zjawiska, przeanalizujemy w czterech krokach rolę tych małych pomocników w naszym ogrodzie.
- Na początkowym etapie większe organizmy glebowe, takie jak choćby dżdżownice, przekształcają organiczne substancje w glebie (np. liście i gałązki) w wartościowy humus. Następnie dużo mniejsze mikroorganizmy rozkładają ten humus, wytwarzając składniki odżywcze dostępne dla roślin, np. azot.
- Większe i mniejsze organizmy oraz mikroorganizmy zawarte w glebie tworzą zatem pewien łańcuch przetwarzania materii organicznej. Jeśli organizmy glebowe przestają być aktywne, ma to wpływ na strukturę gleby – staje się ona mniej gruzełkowata, a liście i gałązki nie ulegają rozkładowi i nie przekształcają się w humus.
- To z kolei ma konsekwencje dla mikroorganizmów, które nie są w stanie znaleźć wystarczającej ilości humusu do dalszego przetwarzania (mineralizacji).
- Na końcu tego procesu roślinom w Twoim ogrodzie zaczyna brakować właśnie tych minerałów, które są związane organicznie – a więc uwalnianych dopiero w wyniku aktywności mikroorganizmów. Należy do nich głównie azot, ale także potas i fosfor.
Niski odczyn pH – co się dzieje, gdy gleba jest zbyt kwaśna?
- Jeśli pH gleby wynosi poniżej 6,0, mówimy o glebie kwaśnej. Niektóre rośliny, tzw. rośliny wrzosowate, bardzo dobrze czują się w takich warunkach. Rododendrony, borówki czy hortensje najlepiej rozwijają się przy pH od 4,5 do 5. Jeśli natomiast odczyn pH gleby spadnie jeszcze niżej, tylko nieliczne rośliny będą w stanie sobie z tym poradzić.
- Konsekwencją będzie również o wiele mniejsza aktywność mikroorganizmów. Kwaśny odczyn pH wpływa na strukturę gleby oraz proces mineralizacji próchnicy – czyli przekształcania materii organicznej w składniki odżywcze niezbędne do przeżycia roślin.
- Niektóre metale ciężkie obecne w glebie, takie jak kadm czy rtęć, a także lekki metal, jakim jest glin, stają się łatwiej przyswajalne przez rośliny, ponieważ nie są już trwale związane w glebie. Może to w znacznym stopniu zaszkodzić roślinom.
- W kwaśnej glebie żelazo i mangan dostępne są w dużych ilościach, natomiast takie składniki jak wapń, potas, magnez czy bor występują w zbyt małych stężeniach, co prowadzi do zaburzeń wzrostu roślin.
Gleba w ogrodzie jest zbyt kwaśna
Jak można zwiększyć pH gleby?
Podniesienie wartości pH gleby na szczęście nie należy do specjalnie skomplikowanych spraw. Wapno neutralizuje nadmiar kwasów w kwaśnej glebie, podnosząc tym samym jej pH. Wapnowanie sprawia, że składniki odżywcze zmagazynowane w glebie, w tym wapń, potas i magnez, stają się ponownie dostępne dla roślin. Na dłuższą metę może to również zwiększyć dostępność wody i powietrza w glebie – organizmy glebowe zyskują tym samym lepsze warunki do życia i staną się o wiele bardziej aktywne.
Jednak wapnowanie nie przynosi efektów natychmiastowo. Od momentu rozrzucenia wapna do pierwszych zauważalnych efektów mija kilka miesięcy, a proces ten wymaga dużej ilości wody. Najlepszy czas na wapnowanie gleby w ogrodzie w celu podniesienia jej pH to wrzesień lub październik. W miesiącach zimowych jest dość dużo opadów, które rozpuszczają granulki wapna i spłukują je do gleby. Dzięki temu można zaoszczędzić sobie pracy i wody do podlewania. Jeśli odczyn pH gleby w ogrodzie jest mocno zaburzony, może minąć kilka lat – w czasie których należy regularnie wykonywać pomiary i wapnować glebę – zanim pH się ustabilizuje i wzrost roślin powróci do normy.
Wysoki odczyn pH – co się dzieje, gdy gleba jest zasadowa?
Jeśli wartość pH gleby przekracza 7,0, można ją określić jako ziemię zasadową lub alkaliczną. Alkaliczność oznacza, że gleba zawiera dużą ilość wapnia. W skrajnych przypadkach – przy wartości pH wynoszącej około 9 – niewiele roślin jest w stanie przetrwać. Tak wysokie pH gleby może być wynikiem bardzo częstego wapnowania lub długotrwałego podlewania wodą o wysokiej zawartości wapnia (tzw. „twardą wodą”).
- Składniki odżywcze, takie jak żelazo, mangan, miedź, cynk i bor, dostępne są wtedy dla roślin w niewielkich ilościach, co może prowadzić do zaburzeń wzrostu oraz deformacji organów roślinnych.
- Jednocześnie aktywność organizmów glebowych wzrasta – dżdżownice i mikroorganizmy intensywnie rozkładają materię organiczną na próchnicę, a następnie próchnicę na składniki mineralne, co prowadzi do pogorszenia struktury gleby. Gleba traci swoją strukturę i zdolność do zatrzymywania wody oraz powietrza.
- Wzmożona aktywność organizmów glebowych powoduje nadmiar azotu, potasu i fosforu w glebie – składników, które wcześniej były związane w materii organicznej i zostały uwolnione w wyniku procesów rozkładu.
Gleba w ogrodzie jest zbyt zasadowa
Zbyt dużo wapna w glebie – jak obniżyć pH?
Obniżenie odczynu pH gleby w ogrodzie jest znacznie trudniejsze niż jego podniesienie. Do gleby, która zawiera dużo wapnia i cząstek skalnych, należy dodać substancje zakwaszające oraz materię organiczną – najlepiej taką, która charakteryzuje się wysoką kwasowością. Do tego celu najlepiej nadają się igły sosnowe lub torf. Można również próbować obniżyć zawartość wapna w glebie, dodając do niej łatwo dostępne odpady ogrodowe – przykładowo skoszoną trawa lub jesienne liście. Warto też podlewać glebę wyłącznie wodą pozbawioną wapnia, np. wodą deszczową lub wodą o niskiej zawartości minerałów. Należy także unikać nawozów zawierających wapń i wybierać takie, które mają działanie zakwaszające – np. nawozy zawierające siarczan żelaza(II) lub wysoki poziom amonu. Jeśli masz wątpliwości, najlepiej skonsultować się z pracownikiem lokalnego centrum ogrodniczego, który pomoże Ci dobrać odpowiedni produkt.
Mimo wszystko obniżenie pH gleby może zająć wiele lat. Na szczęście mocno zasadowe gleby występują u nas bardzo rzadko, więc większość ogrodników nie musi zmagać się z tym problemem.
Jak można zmierzyć pH gleby?
Zazwyczaj nie jest potrzebny szczególnie dokładny wynik, aby określić, w jakim kierunku należy działać w przypadku gleby w ogrodzie. Dlatego w większości przypadków wystarczą proste testy domowe – np. paski testowe znane z basenów lub płyny wskaźnikowe, które zmieniają kolor w zależności od odczynu pH. Osoby, które chcą wykonywać pomiary z dużą częstotliwością i w prosty sposób, mogą rozważyć zakup specjalnego miernika.
Jeśli potrzebna jest bardziej precyzyjna analiza, można również zlecić zbadanie próbki gleby w laboratorium. Ma to tę zaletę, że pomiar jest bardzo dokładny – można więc precyzyjnie określić, które rośliny będą szczególnie dobrze rosnąć na Twojej glebie. Analiza gleby dostarcza również informacji na temat stężenia innych składników odżywczych w glebie – dzięki temu można sprawdzić, czy problem nie leży w zupełnie innym miejscu.
To również może Cię zainteresować
COMPO. Po prostu piękne rośliny.