Ogrodnictwo z dziećmi

Cóż może być piękniejszego niż przebywanie w ogrodzie lub na balkonie, nurzanie rąk w ziemi do kwiatów i troska o swoje własne rośliny? Ogrodnictwo to niewątpliwie jedna z najpopularniejszych form spędzania wolnego czasu. Nie ma w tym nic dziwnego – praca w ogrodzie działa relaksująco, pobudza nasze zmysły i pomaga utrzymać ciało w dobrej kondycji. Co więcej ogrodnictwo może redukować stres, a nawet zapobiegać przybieraniu na wadze wraz z wiekiem.

Prace w ogrodzie nie są jednak tylko zajęciem dla dorosłych – także dzieci mogą czerpać radość z ogrodnictwa. Jeśli rodzice lub dziadkowie często pracują w ogrodzie, dzieci zwykle same zaczynają się tym interesować. Kopanie dołków, wysiewanie kwiatów, wyrywanie chwastów – nawet te zwykłe prace ogrodowe często sprawiają im dużą frajdę! Przy okazji uczą się czegoś o naturze, uprawie warzyw oraz odpowiedzialności za środowisko.

To, kiedy dziecko zacznie interesować się ogrodnictwem, zależy od jego ciekawości i zainteresowań. Niektóre dzieci już w wieku dwóch lat chętnie podlewają kwiaty, inne dopiero mając cztery lub pięć lat zaczynają wykazywać chęć aktywnego uczestnictwa w pracach ogrodowych. Aby wzbudzić u dziecka zainteresowanie ogrodnictwem, najlepiej zacząć od prostych czynności, takich jak wysiew rzeżuchy czy sadzenie cebulek kwiatowych. Dziecięce narzędzia ogrodnicze, takie jak mała konewka, rękawice czy łopatka, to również ważne akcesoria, które ułatwiają najmłodszym pierwsze kroki w ogrodzie. Większe lub ostre narzędzia, takie jak nożyce do żywopłotu czy piła łańcuchowa, nie powinny trafiać w ręce dzieci ani znajdować się w ich pobliżu.
Najważniejsze, aby praca w ogrodzie sprawiała dzieciom przyjemność. Jeśli dzieci będą przytłoczone zadaniami, nasiona nie wykiełkują lub plony zostaną zniszczone przez szkodniki, mogą szybko stracić zapał do ogrodnictwa. Dlatego rodzice powinni wspierać dzieci, gdy jest to konieczne, i pomagać im w trudniejszych zadaniach. Przygotowaliśmy kilka wskazówek, które pomogą Ci zachęcić dzieci do ogrodnictwa i uniknąć im rozczarowań.

Dzieci przyciąga wszystko, co wygląda atrakcyjnie, smakuje pysznie, ma ciekawą fakturę lub wydziela niezwykły zapach. Dlatego warto zaprojektować ogród tak, aby oddziaływał na jak najwięcej zmysłów. Prawdziwą ucztą dla oczu są kwiaty i zioła – takie jak lawenda, bazylia krzewiasta, nasturcja, aksamitka, nagietek czy roślina cytrynowa. Kiedy rośliny kwitną, przyciągają mnóstwo pszczół i motyli, które dzieci mogą z zainteresowaniem obserwować.

Bazylia krzewiasta nie tylko wygląda pięknie, ale także intensywnie pachnie – a kilka listków tej rośliny sprawi, że spaghetti smakuje jeszcze lepiej! Co więcej, kwiaty nasturcji, nagietka i aksamitki są jadalne. Jeśli dodajesz je do letniej sałatki czy ziołowego masła, potrawy będą się prezentować o wiele bardziej zachęcająco i z pewnością zyskają na smaku. Kwiaty kłosowca meksykańskiego można natomiast wykorzystać do przygotowania domowej lemoniady. Na zmysł węchu i smaku mocno oddziałują również nagietek lukrecjowy, pachnąca cytrusami melisa cytrynowa oraz mięta czekoladowa. Warto też posadzić owoce i warzywa idealne do podjadania, takie jak truskawki, niewielkie odmiany papryki czy pomidorki koktajlowe.

Aby pobudzić zmysł dotyku, warto zasadzić rośliny o różnych fakturach. Nawet dotykanie liści melisy cytrynowej, nagietka lukrecjowego czy rozmarynu wywołuje w nas najróżniejsze odczucia. Jeśli ktoś chce mieć więcej roślin przyjemnych w dotyku, polecamy zasadzić różne gatunki traw. Na przykład rozplenica japońska tworzy puszyste kwiatostany, które zachęcają do głaskania. Bazie kotki z kolei kuszą nas wiosną swoimi miękkimi, puszystymi pąkami. Natomiast karmnik ościsty o zwartej strukturze posłuży Ci w ogrodzie za miękką poduszkę, po której mogą biegać dzieci.

Dzieci w wieku od dwóch do trzech lat nie potrafią jeszcze ocenić, ile wody potrzebuje roślina. Czasami nawet nie jest to dla nich istotne – ważniejsze jest, aby do końca opróżnić małą konewkę. Dlatego właśnie najlepiej powierzyć im podlewanie wytrzymałych roślin, które wymagają dużo wody i w związku z tym trudno je przelać. Do takich gatunków zaliczają się na przykład uczep, nagietki lekarskie, dalie czy pelargonie. Dzięki tym roślinom dzieci mogą zdobyć swoje pierwsze doświadczenia w podlewaniu. Na balkonie rośliny powinny koniecznie znajdować się w doniczkach z otworami odpływowymi i odpowiednio wykonaną warstwą drenażową z granulatu pumeksowego. Dzięki temu nadmiar wody będzie mógł swobodnie odpłynąć. Najlepiej jest sprawdzić około pół godziny po podlaniu, czy w podstawce jest jeszcze woda.

Dla dzieci, które mają mniej cierpliwości do podlewania lub podlewają tylko niewielką ilością wody, dobrym wyborem są rośliny dobrze tolerujące okresowe przesuszenie, takie jak lawenda, szałwia, tymianek czy oregano. Dodatkowym atutem tych roślin śródziemnomorskich jest ich zapach i aromat, które oprócz zmysłu wzroku oddziałują również na zmysł węchu i smaku dzieci.

Każdy, kto kiedykolwiek wysiewał papryczki chili lub pomidory, wie, że od wysiewu do pierwszych zbiorów mijają miesiące, w których rośliny wymagają troskliwej pielęgnacji. Dlatego na pierwszy wysiew najlepiej wybrać szybko rosnące i mało wymagające rośliny, które są łatwe w uprawie i w krótkim czasie zapewniają smaczne plony. Dzięki temu dzieci już na samym początku swojej przygody osiągną małe sukcesy, które wzmocnią ich zainteresowanie ogrodnictwem.

Doskonałym projektem ogrodniczym będzie na początek wysiew rzeżuchy. Można ją wysiewać przez cały rok, na przykład na parapecie. Aby zasiać rzeżuchę, wystarczy talerz z wilgotną watą. Jej nasiona kiełkują już po kilku dniach i szybko powstają z nich małe rośliny, które można zerwać i użyć do udekorowania kanapek. To prawdziwa atrakcja dla małych ogrodników!
Oprócz rzeżuchy istnieją także oczywiście inne „mini rośliny”, które można wysiewać i zbierać na kuchennym blacie. Często nazywa się je także mikroliśćmi. Nie uprawiamy ich aż momentu, gdy wytworzą pierwsze owoce czy bulwy, lecz zbieramy w krótkim czasie po wysiewie – gdy tylko pojawi się pierwsza lub druga para liści. Zbiory składają się więc nie z bulw czy owoców, lecz z niewielkiej, zielonej rośliny. Ważne jest, aby uprawiać tylko takie mikroliście, które można bezpiecznie spożywać. Powinny one również dobrze smakować! Dobrym wyborem będzie na przykład rukola, marchew, burak, groszek, rzodkiewka, boćwina czy mięta. Porada – wysokiej jakości nasiona kiełkują zwykle znacznie wydajniej niż te o niższej jakości, a także towar przechowywany w niewłaściwych warunkach lub zwyczajnie stary. Dlatego najlepiej używać certyfikowanych nasion z opakowań gwarantujących zdolność kiełkowania.

Podczas wysiewu w ogrodzie dobrze jest wybierać stosunkowo duże nasiona. Dzieci mogą wtedy samodzielnie je wysiewać i jest to dla nich o wiele łatwiejsze. Dobrym wyborem jest na przykład groszek. Groszek ma nie tylko odpowiedni rozmiar do wysiewu przez dzieci, ale także jego uprawa szybko przynosi efekty. Roślina świetnie nadaje się na mikroliście – można je zbierać już po krótkim czasie po wykiełkowaniu. Ci, którzy mają więcej cierpliwości, mogą po około trzech miesiącach zebrać pierwsze smaczne strąki groszku. Porady dotyczące uprawy tego warzywa znajdziesz w naszym przewodniku na temat groszku. Bardzo łatwe w obsłudze są także taśmy z nasionami rzodkiewki. Tego rodzaju taśmę wystarczy po prostu rozłożyć na grządce, lekko przykryć ziemią i podlać – a już po około dwóch miesiącach pierwsze bulwy rzodkiewki będą gotowe do zbioru.

Szybko kwitnące kwiaty również są świetnym wyborem. Słoneczniki, nagietki czy nasturcje mają stosunkowo duże nasiona i zakwitają już kilka tygodni po wysiewie.

Jeśli dziecko traci zainteresowanie pieleniem ogródka, podlewanie przestaje mu sprawiać przyjemność lub pojawiają się po prostu ciekawsze zajęcia, takie jak robienie babek z piasku czy obserwowanie motyli, pamiętaj, że jest to całkowicie normalne. Ogrodnictwo powinno przede wszystkim sprawiać radość. Nie chodzi o to, aby grządka była perfekcyjnie wypielona, ale o to, aby dzieci mogły zaspokajać swoją ciekawość, dostrzegać i obserwować otaczający je świat oraz nauczyć zachwycać się przyrodą.

Wspieraj swoje dzieci podczas pierwszych ogrodniczych eksperymentów, aż do momentu, gdy założą swoją własną grządkę. Stopniowo wprowadzaj je w tajniki poszczególnych prac. Gdy dzieci zdobędą już pierwsze doświadczenie w podlewaniu i wysiewie nasion, mogą powoli przejmować większą odpowiedzialność, na przykład opiekować się własną, małą grządką. Jednak także w tym przypadku warto od czasu do czasu rzucić okiem na rośliny uprawiane przez swoje dzieci. W razie potrzeby można dyskretnie zainterweniować, gdy rośliny są bliskie uschnięcia lub pojawiają się mszyce.

Na pierwszą grządkę malucha najlepiej nadają się rośliny łatwe w pielęgnacji, odporne i mało wymagające. Dzięki takiemu wyborowi dzieci nie będą musiały już na samym początku zmagać się z porażkami. Już sama pielęgnacja grządki z różnymi roślinami stanowi wyzwanie, z którym najpierw trzeba nauczyć się radzić. Dlatego dopiero z czasem warto wprowadzać bardziej wymagające rośliny.

Dobre rośliny dla początkujących to cukrowy groszek, rzodkiewki, marchew, boćwina, sałaty liściaste, nagietki, słoneczniki, nasturcje, oregano, rukola, rośliny cytrusowe, tymianek lub szałwia. Także mięta jest łatwą w pielęgnacji i dość odporną rośliną, która dobrze nadaje się na początek przygody z ogrodnictwem. Niestety, ma również tendencję do intensywnego rozrastania się i wypierania innych roślin z grządki. Jeśli chcemy uprawiać miętę z dzieckiem, możemy ją wspólnie zasadzić w dużej donicy.

Porada na dobry start: aby umilić sobie oczekiwanie na kwiecień, wczesną wiosną możesz posadzić pierwiosnki, stokrotki i fiołki rogate. Najlepiej wybrać pierwiosnek wyniosły, a nie kubkowaty (zwany również trującym). Jaskrawe kolory pierwiosnków i małe „twarzyczki” fiołków rogatych przemienią nawet najbardziej jałowy teren w barwną rabatę kwiatową. Pojawi się też pozytywny efekt uboczny – szybko pojawią się pierwsze trzmiele, które już pod koniec lutego zaczynają poszukiwać pożywienia. Na pewno znajdą u Was pyszny pyłek i nektar. W kwietniu, gdy pogoda nareszcie staje się prawdziwie wiosenna, można rozpocząć wysiew pierwszych warzyw i letnich kwiatów.

Gdy dzieci nabiorą wyczucia co do potrzeb swoich roślin, można stopniowo dodawać kolejne rośliny do grządki, na przykład fasolę, truskawki, pomidory, ziemniaki, dynie, bataty czy mniejsze odmiany papryki. Ponieważ pomidory wysokopienne mogą wymagać sporo pracy, łatwiejszym wyborem na początkowym etapie są małe pomidory krzaczaste, zwane także karłowymi. Ta odmiana osiąga wysokość około 30–40 centymetrów i nie wymaga usuwania pędów bocznych co tydzień. Jeśli Twoje dziecko bardziej interesuje się kwiatami, może założyć małą łąkę kwietną.

W przypadku podwyższonej grządki na balkonie, która mieści jedynie niewielką ilość ziemi, należy pamiętać, że rośliny o głębokim systemie korzeniowym – przykładowo marchew czy ziemniaki – nie będą mieć wystarczającej przestrzeni do formowania bulw. W miniaturowej grządce podwyższonej niespecjalnie dobrze będą czuły się też duże rośliny, takie jak dynia czy pomidory. Najlepiej skupić się na roślinach zwartych i osiągających niewielkie rozmiary – doskonałymi kandydatami są rzodkiewki, sałaty, truskawki, pomidory krzaczaste czy zioła.

Aby dziecko nie czuło się przytłoczone, warto zacząć od niewielkiej liczby roślin i małej grządki. Na początek wystarczająca będzie grządka o wymiarach 120 na 120 centymetrów. Stopniowo można ją powiększać i dodawać kolejne rośliny.

Należy przewidzieć wystarczająco dużo miejsca dla każdej rośliny. Większe rośliny, w tym choćby groszek cukrowy czy boćwina, najlepiej rosną w centralnej części grządki, podczas gdy mniejsze warzywa, m.in. rzodkiewki czy marchew, lepiej umieścić na jej obrzeżach. Jeśli grządka przylega do ściany budynku, wysokie rośliny sadzi się z tyłu, a niskie z przodu.
W przypadku podwyższonej grządki, rzodkiewki oraz zwisające rośliny, jak nasturcja czy truskawki, dobrze będą czuły się przy jej krawędziach. Za nimi, czyli na środku, dobrze jest posadzić zioła i pomidory krzaczaste.

Omówcie wspólnie, jakie rośliny mają znaleźć się na grządce, a następnie wyznaczcie dla nich miejsce, na przykład za pomocą małych kamieni, patyków lub sznurka. Jeśli planujecie wysiać rzodkiewki, marchew, boćwinę, sałata lub groszek, dziecko może palcem zrobić rowek, umieścić w nim nasiona, a następnie lekko przykryć je ziemią. Rzodkiewki powinny być wysiewane w odstępach co najmniej 3 mm, tak samo jak marchew. Odstęp pomiędzy poszczególnymi rzędami powinien wynosić 20 centymetrów, aby zapewnić roślinom odpowiednią przestrzeń. W przypadku groszku, boćwiny i sałaty warto zachować jeszcze większe odstępy. W naszym kalendarzu siewu znajdziesz zestawienie najpopularniejszych warzyw wraz z najlepszymi terminami ich siania.

Po wysiewie nasiona muszą pozostawać stale wilgotne aż do wykiełkowania. Jeśli pogoda jest słoneczna, warto codziennie sprawdzać wilgotność gleby. Gdy nasiona wyschną, konieczne będzie ich ponowne wysianie, ponieważ z takich nasion nic już nie wykiełkuje. Na początku dobrze jest pomagać dzieciom, zwłaszcza jeśli zauważysz, że praca w ogrodzie zaczyna je przytłaczać. Porada – zamiast wysiewać sałatę, groszek czy boćwinę, można również posadzić młode rośliny z rozsady.

Aby posadzić truskawki, należy wykopać mały dołek i dodać do niego łagodnie działający, organiczny nawóz długo działający przeznaczony do owoców. Następnie sadzonki trzeba umieścić w ziemi, delikatnie ugnieść i obficie podlać. Od połowy maja do grządki można także dodać warzywa, w tym pomidory, ziemniaki czy małe odmiany papryki. Ponieważ te rośliny również potrzebują wielu składników odżywczych, zalecamy stosowanie nawozu długo działającego do warzyw.